Op 21 maart trekt heel Nederland naar de stembus, om te besluiten over de veelbesproken ‘sleepwet’. Een ingewikkelde kwestie, met vele kanten. Al deze kanten werden uitgebreid belicht tijdens het Sleepwet Symposium, georganiseerd door Leiden Honours Community.

Op dinsdag 6 maart werden studenten en docenten van de Universiteit Leiden, samen met andere gasten en genodigden, verwelkomd in de Lorentzzaal van het Kamerlingh Onnesgebouw te Leiden. De zaal liep langzaam vol met casual geklede studenten, maar ook dames en heren in pak bemachtigden hun plekje in de collegebanken. Allemaal met hetzelfde doel: geïnformeerd worden over het ietwat ingewikkelde WIV-referendum. Nieuwsgierig en wellicht enigszins bezorgd over de privacy van de Nederlander, werd er aandachtig geluisterd naar de vijf sprekers van de avond, die op een luchtige en begrijpbare manier hun standpunt in dit verhaal toelichtten.

Oogje in het zeil

Joost Schellevis (NOS) leidde de avond en wist ons een klein beetje gerust te stellen: Ja, de AIVD mag met de nieuwe wet méér informatie aftappen, nee, dat gebeurt niet zomaar. ‘Voordat er mag worden afgetapt, moet er aan drie criteria worden voldaan: ten eerste moet het aftappen noodzakelijk zijn. Daarnaast moet het proportioneel zijn: er mogen niet méér gegevens worden afgetapt dan nodig is. Tot slot moet het subsidiair zijn; er is dan geen lichter middel mogelijk om de informatie te verkrijgen.’
Ook moet een aanvraag tot aftappen nog langs een lange weg met toetsingscommissies en controleurs gaan, voordat er toestemming gegeven kan worden. ‘Zo’n aanvraag om informatie af te tappen moet eerst door een medewerker van de AIVD worden goed gekeurd. Vervolgens gaat het voorstel nog langs het hoofd van de AIVD, de minister van Binnenlandse Zaken en een opgerichte toetsingscommissie. Dan pas is het tijd om te tappen, maar ook tijdens het tappen wordt er een oogje in het zeil gehouden door een toezichtcommissie en de Tweede Kamer’, licht Schellevis toe.

Balansoefening vanjewelste

Alle sprekers zijn het er over eens: de WIV is echt aan vernieuwing toe. In het geval van Geert Kuiper, plaatsvervangend directeur MIVD, is deze mening geen verrassing. Volgens hem zijn meer mogelijkheden voor de veiligheidsdiensten noodzakelijk om de veiligheid van Nederlanders te kunnen waarborgen. De diensten mogen nu al informatie krijgen via de ether, maar daar wordt lang niet zoveel gebruik van gemaakt als van de kabel. ‘Andere landen hebben de mogelijkheid al om de kabel op te gaan, Nederland loopt hierin achter, terwijl het wel een belangrijke manier om hackers en terroristen te vinden in deze tijden van moderne technologie.’

Ook hoogleraar Wim Voermans benadrukt het belang van het beschermen van de staatsveiligheid. ‘De overheid moet de staatsveiligheid beschermen, maar schaadt hiermee bepaalde democratische rechten. Dit blijft altijd een moeilijke afweging, het is een balansoefening vanjewelste.’

Toch vindt Kuiper dat er voldoende rekening wordt gehouden met de democratische rechten. ‘Natuurlijk tappen we niet zomaar informatie af, alleen als we voldoen aan de drie criteria (noodzakelijk, proportioneel, subsidiair), mogen we de rechten van de burgers aantasten in het belang van de veiligheid. Want tijdens het streven naar veiligheid is het beheersen van de ‘spelregels’ erg belangrijk voor ons personeel: we zijn er om de regels toe te passen, niet om ze te overtreden.’

Goudmijn

Ondanks de strenge criteria en vele toezichthouders, is er veel kritiek op de nieuwe WIV, met name op bovengenoemd punt van aftappen. Ondanks dat ook David Korteweg (Bits of Freedom) denkt dat vernieuwing van de wet noodzakelijk is, is hij van mening dat de nieuwe wet in deze huidige vorm tekort schiet op 5 belangrijke punten. ‘Als eerste moet ‘het sleepnet’ uit de wet gehaald worden, om de privacy van de burger te beschermen. Er mogen hierdoor namelijk ook gegevens afgetapt worden van onschuldige burgers.’ Bovendien is het moeilijk om de verkregen gegevens veilig te bewaren, legt Erik de Jong (Fox-IT) uit: ‘De afgetapte informatie is natuurlijk een goudmijn aan informatie, zeer kwetsbaar voor hacks. Gelukkig zijn de NIVD en de AIVD zich wel bewust van hun verantwoordelijkheid om deze informatie te beschermen.’

Ten tweede mogen er volgens deze wet de afgetapte gegevens (ook van onschuldige burgers), ongeëvalueerd gedeeld worden met buitenlandse geheime diensten. Ook dit is onacceptabel. Als derde puntje moet real time toegang tot databases van organisaties en bedrijven worden beperkt. Ten vierde hoeven de geheime diensten zwakke plekken in software nu niet te melden bij de makers. Om de online leefwereld van Nederland veiliger te maken, zou dit wel gemeld moeten worden, zodat de makers de zwakke plekken kunnen verbeteren. Tot slot moet het oordeel van de toezichthouder (of een aanvraag tot aftappen wel of niet wordt goedgekeurd) bindend worden; in de huidige versie van de wet kan de minister van Binnenlandse Zaken dit oordeel naast zich neerleggen.’

Lees hier meer over de 5 verbeterpunten volgens Bits of Freedom.

Tegen-stem voor verbetering

Tegen de WIV stemmen, is volgens Korteweg géén stem tegen een wet-vernieuwing. ‘Het is belangrijk om te realiseren dat dit een raadgevend referendum is. Een ‘Nee’-stem is een stem tegen de huidige versie van de nieuwe wet. Stemmen we massaal tegen de nieuwe wet, dan dwingen we de regering om er nogmaals naar te kijken en de cruciale probleem punten te verbeteren.’

De bezoekers van het symposium verlaten het Kamerling Onnesgebouw met veel nieuwe kennis over de WIV. Hoewel veel van hen nog steeds besluiteloos lijkt, is iedereen nu goed ingelicht over het hoe en wat rondom de wet. En dat is het allerbelangrijkste, volgens professor Voermans: ‘Ik ben blij met dit referendum, het is goed om hier over na te denken en te discussiëren. Wat je uiteindelijk stemt, maakt mij niet uit. Maar laat je in elk geval heel goed informeren.’

Het advies van professor Voermans opvolgen? Lees hier verder over de WIV:

www.overdewiv.nl

www.rijksoverheid.nl

www.referendum-commissie.nl