Wie vandaag in Leiden naar de stembus gaat, loopt de kans om studenten van de Universiteit Leiden daar tegen te komen, met de vraag om mee te doen aan de exitpoll. Die is bedoeld om een voorspelling van de verkiezingsuitslag te kunnen doen.

Vandaag mag iedereen boven de achttien naar de stembus om een stem uit te brengen voor de gemeenteraadsverkiezingen en het referendum over de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten, beter bekend als de ‘sleepwet’.

Hoewel sommige kiezers nu misschien nog zweven, weten we vanavond definitief wie de Leidse inwoners het liefst terugzien in de gemeenteraad. Dankzij de Universiteit Leiden hoeven we dit jaar niet tot in de late uurtjes te wachten tot alle stemmen handmatig zijn geteld. Die organiseert namelijk een exitpoll.

Maar wat houdt dat precies in, een exitpoll?

Laten we beginnen met een stukje geschiedenis. De exitpoll is namelijk een oer-Hollandse uitvinding. Tijdens de verkiezingen van 1967 wist socioloog en PvdA-er Marcel van Dam er voor het eerst de uitslag van de Tweede Kamerverkiezingen behoorlijk nauwkeurig te voorspellen.

Als eerste ter wereld gebruikte hij computers om peilingen razendsnel door te rekenen en zo, nog voordat alle stembiljetten uit de stembus waren gehaald, de uitslag van de verkiezingsavond in te schatten. En dat is exact de tactiek die vandaag de dag ook toegepast wordt. Al gaat daar natuurlijk nog een hoop aan vooraf.

Vanaf zeven uur ‘s ochtend tot negen uur ’s avonds worden acht zorgvuldig uitgekozen Leidse stembureaus (daarover later meer) bemand door zo’n dertig vrijwilligers (ook daarover later meer). Zij vragen mensen bij de uitgang van het stembureau om nog een keer anoniem hun stem uit te brengen. Samen verzamelen zij de stemgegevens van ruim zesduizend Leidenaren.

Een aantal keer per dag worden de volle stembussen verwisseld voor een broodje kaas of een flesje water en gaan de analisten aan de slag met de stembiljetten.

Wie zijn die vrijwilligers en analisten?

Studenten. En hoogleraren. De exit poll wordt namelijk georganiseerd door de opleiding Journalistiek en Nieuwe Media en de opleiding Politicologie van de Universiteit Leiden, in samenwerking met de gemeente.

De studenten verspreiden zich in teams van twee of drie over de stad om de enquêtes af te nemen in stembureaus, terwijl hoogleraar journalistiek, Jaap de Jong,  in zijn auto de stad door crosst om de stembussen te legen.

Ondertussen gaan Jelke Bethlehem, hoogleraar survey-methodologie, en Joop van Holsteijn, hoogleraar politiek gedrag en onderzoeksmethoden, in het zenuwcentrum op de Universiteit Leiden aan de slag met het inscannen en analyseren van de eerste bulk stemmen.

Om 21 uur wordt in muziekpodium Gebr. De Nobel de voorlopige uitslag van de exit poll gepresenteerd op basis van alle stemmen die uitgebracht zijn vóór 18 uur. De definitieve uitslag van de exit poll volgt rond 22 uur – alsnog voor de officiële uitslag.

Dit is niet alleen maar fijn voor de burgers en nagelbijtende politici, maar ook voor de Leidse drukpers. Zo lees je de verkiezingsuitslagen dit jaar voor het eerst al de volgende ochtend in Het Leidsch Dagblad, in plaats van twee dagen later.

Maar hoe betrouwbaar is zo’n exit poll nu eigenlijk?

Heel betrouwbaar. De uitkomsten van de exit poll zijn gebaseerd op een representatieve steekproef. Dat betekent dat de steekproef in alle opzichten een goede afspiegeling is van de bevolking, in dit geval de Leidse inwoners. Ook is gekeken in hoeverre de resultaten van de acht stembureaus vier jaar geleden overeenkwamen met de uiteindelijke uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen.

Beïnvloeding door de exit poll is niet mogelijk, want de eerste uitslag wordt pas ‘s avonds bekendgemaakt, als alle stembureaus gesloten zijn.

Dus mocht je vandaag tijdens het stemmen enkele studenten tegen het lijf lopen, vul dan gerust nog een keer je stem in.