Zondag 24 september 2017 werd het lichaam van een 38-jarige man dood gevonden in een woning aan de Tomatenstraat in Leiden. Al snel werd een verdachte opgepakt: ex-tbs’er Maarten O. uit Leiden.

Maarten O. was al langere tijd bekend bij de gemeente, die ook voor het openbaar ministerie en de politie sprak, toen ze vermeldde dat er al langere tijd ‘grote zorgen’ waren over Maarten. Er was van hem bekend dat gedragsdeskundigen hem typeerden als ‘een opvliegend iemand, die snel alle controle verloor’. Volgens de deskundigen zou het geweld zonder behandeling ook alleen maar erger worden. Toch was hij, vanwege zijn tbs-vrijspraak, niet meer in verplichte behandeling en had hij dus de mogelijkheid om de moord aan de Tomatenstraat te plegen.

Echter vond Leidse burgemeester Henri Lenferink dat er in deze zaak geen fouten gemaakt zijn: ‘Het is goed dat we in Nederland iemand niet zomaar kunnen opsluiten of gedwongen laten opnemen. Daar moeten goede redenen voor zijn. Er was in dit geval sprake van begeleiding op vrijwillige basis. Voor een gedwongen traject was de laatste maanden geen aanleiding.’

Natuurlijk heeft de burgemeester hier een punt. Iemand gedwongen laten opnemen is niet de oplossing. Mentale ziektes zijn tenslotte niet een reden om iemand harder te veroordelen, al gaat de gedachte rond dat de combinatie van mentale ziektes en geweldpleging wel hard aangepakt zou moeten worden. Veelal wordt gedacht dat tbs-behandeling hierin tekort schiet.

Deze mening wordt meer en meer gedeeld nadat zaken als die van Maarten O., maar ook bijvoorbeeld die van Michael P., de moordenaar van Anne Faber, in het nieuws komen. Er wordt zich afgevraagd hoe het kan dat deze mensen vrij rond mogen lopen, ondanks dat er van ze bekend is dat ze gewelddadig of mentaal niet in orde zijn. Als ze vast hadden gezeten waren deze misdrijven nu niet gepleegd.

Echter moet niet vergeten worden dat er jaarlijks ongeveer 50.000 tbs’ers vrijkomen. Incidenten als de moord door Maarten O. komen echter maar zo’n twee keer per jaar voor. Het is dus niet geheel eerlijk om te zeggen dat tbs haar werk niet doet: genoeg mensen komen er beter behandeld uit en plegen geen misdrijven meer. Dit betekent natuurlijk niet dat er geen punten zijn om op te verbeteren.

Veel mensen pleiten voor langere periodes van behandeling, verplichte opname, minder soepele regels en minder vrijheid voor tbs’ers. Hierbij wordt vaak weinig rekening gehouden met het feit dat tbs meer is dan een gevangenisstraf: de psychische behandeling van de verdachte staat centraal. En psychische behandeling is iets wat met vertrouwen moet gebeuren, geforceerd worden kan dit niet. Niet als we willen dat de behandeling ook werkelijk de verdachte helpt om over de psychische problemen heen te komen.

Het verplicht maken, oftewel het forceren, van psychische behandeling maar ook psychisch onderzoek is dus niet iets om voor te streven. Het behandelingstraject zal alleen maar moeizamer gaan en niet de gewenste resultaten opleveren. Hiernaast worden natuurlijk ook de rechten van de verdachte als persoon aangetast. Geforceerd onderzocht of behandelt worden is niet alleen een enorme schending van je privacy, maar ook van je rechten als mens. Jij hoort zelf de keuze te hebben of je behandeling wenst te ontvangen.

Het feit dat je een misdrijf hebt gepleegd hoort niks te veranderen aan deze rechten als mens zijnde. Ja, je hebt een fout begaan, maar om je hiervoor te onteren als mens en te forceren om jezelf open te stellen is niet de oplossing.