Hoewel steeds meer hoger onderwijs in het Engels plaatsvindt, is het niveau van veel studenten slecht. Universiteit Leiden is het zat en voert een taaltoets in. Wat vinden Leidse studenten en docenten?

Het hoger onderwijs verengelst al jaren. Als reden voor deze ontwikkeling wordt meestal aangedragen dat het wetenschappelijk, internationaal debat in het Engels plaatsvindt. Maar er is ook sprake van een geldkwestie. Universiteiten en hogescholen worden gefinancierd naar rato van het aantal diploma’s dat wordt behaald. Met Engelstalige opleidingen kunnen instellingen meer buitenlandse studenten, en dus meer geld binnenhalen.

Steeds meer Engels

Van de zestig bachelorprogramma’s van Universiteit Leiden, worden er op dit moment dertien in het Engels aangeboden. Deze Engelstalige opleidingen zijn gewild, zowel onder Nederlandse als internationale studenten. Een voorbeeld is International Studies, met bijna zeshonderd eerstejaars studenten. Naar aanleiding van dit succes start in september 2018 een nieuw programma: Urban Studies. Bovendien worden er niet allen nieuwe opleidingen opgezet, de universiteit is de afgelopen tien jaar ook steeds meer Nederlandstalige bachelors in het Engels aan gaan bieden, zoals Archeology, Psychology en Linguistics. Van steeds meer studies bestaat er een Engelse en een Nederlandse variant.

In de masterfase is de kans dat studenten Engelstalig onderwijs volgen nog veel groter: bijna zeventig procent van de masters aan Universiteit Leiden is Engelstalig. Maar zelfs als studenten geen Engelstalige opleiding volgen, worden zij veel met de Engelse taal geconfronteerd: Engelse artikelen, boeken, hoorcolleges, presentaties en papers.

De voertaal op Nederlandse bachelor- en masteropleidingen (Bron: Nuffic)

Maar wat vinden Leidse studenten van de verengelsing in het onderwijs? Merken zij dat het niveau Engels laag is? Student Chinastudies Lisa Pieters (21): ‘De voertaal van mijn opleiding is Nederlands, maar ik volg veel vakken die in het Engels worden gegeven en vooral bij presentaties en discussies merk ik grote niveauverschillen.’ Student religiewetenschappen Tom van Lieshout (21) vult aan: ‘Hoewel het academisch onderwijs steeds meer verengelst, is het niveau Engels onder studenten, maar soms ook bij docenten onder de maat.’

Taaltoets

Het slechte niveau Engels leidde tot het besluit van de universiteit om de komende drie jaar te experimenteren met een taaltoets Engels onder tweede- en derdejaars studenten. Zakken voor de toets heeft nu nog geen strenge consequenties, maar in de toekomst wil de universiteit doorvoeren dat zakkers niet aan een master mogen beginnen.

Hoogleraar Moderne Nederlandse Letterkunde Yra van Dijk merkt dat studenten soms niet kiezen voor een Engelstalige minor vanwege de taal. ‘Daarom is die toets een goed idee. Studenten moeten zekerder worden van hun Engels. Maar waarom pas in het tweede of derde jaar? Ik zou het aan het begin van de opleiding testen, zodat mensen gedurende hun hele opleiding eraan kunnen werken.’

De vraag is alleen wat de meerwaarde van de toets is zolang er geen harde consequenties aan verbonden zijn. ‘Bij mijn studie rechten moest ik in mijn eerste jaar een Nederlandse taaltoets maken’, vertelt Matthias Konijnenberg (24). ‘Ik heb die toets echt verknald, maar omdat het niet verplicht was om de aanbevolen taalcursus te doen als je gezakt was, deed niemand dat. Ik ook niet.’ Hij denkt dan ook niet dat studenten na een slecht gemaakte toets Engels meteen actie zullen ondernemen. ‘Pas als zakken een probleem wordt omdat je niet aan een master mag beginnen, gaan studenten er iets mee doen.’

Opvallend is dat Leiden de eerste universiteit is die een verplichte Engelse taaltoets voor alle bachelorstudenten invoert. Veel universiteiten, zoals de Universiteit van Amsterdam en de Erasmus Universiteit, bieden wel taaltoetsen en taalcursussen aan, maar verplicht zijn deze niet. Universitair docent rechten Guido Terpstra ziet de toets als een logisch gevolg van het feit dat steeds meer masters in het Engels zijn. Zo zijn in Wageningen, Delft en Eindhoven alle masters in het Engels en in Maastricht gaat het om ruim driekwart van de masters. Ook in Leiden worden dat er steeds meer, al loopt Leiden zeker niet op kop.

Meer Engels in master

Van Lieshout merkte inderdaad een verschil in zijn bachelor en master wat betreft het gebruik van Engels: ‘Tijdens mijn bachelor konden studenten zich nog wel redden met hun VWO-6- Engels, maar in de master wordt echt een hoog niveau verwacht.’ Dit wordt bevestigd door onderzoeker Albert Oosterhof. In zijn onderzoek Het Engels voertaal aan onze universiteiten? Een inventariserend onderzoek (verschenen in 2007) onderzocht hij het Engelse onderwijs op universiteiten in Nederland en België. Uit zijn onderzoek blijkt dat het gebruik van Engels in bacheloropleidingen nog beperkt is, maar sterk toeneemt in de master.

Hoewel de toets dus een logisch gevolg lijkt van de toename van het aantal Engelse masters, moeten veel Leidse studenten toch even fronsen als ze horen over de taaltoets. Veel studenten vinden dat de Engelse taal niet op elke opleiding even belangrijk is en dat de toets daarom niet voor elke opleiding relevant is. Student Pieters merkt op: ‘Waarom zou je heel goed in Engels moeten zijn als je bijvoorbeeld Frans of Nederlands studeert?’

Van Dijk is het hier niet mee eens: ‘Juist bij een studie als Nederlandse Taal en Cultuur is het belangrijk dat we kunnen meedoen aan het internationale debat. Bovendien wordt in het bedrijfsleven een goede beheersing van het Engels nou eenmaal verwacht van academisch geschoolde studenten, ook al heeft iemand Nederlands gestudeerd.’

Te streng

Pieters blijft vraagtekens houden bij het besluit: ‘Stel dat iemand succesvol zijn bachelor heeft afgerond maar vervolgens geen master kan doen door de Engelse taaltoets? Dat vind ik te streng. Een toets die studenten vertelt of hun Engels voldoende op niveau is, is prima, maar de toets moet studenten niet uitsluiten van masteropleidingen.’

Maar hoe groot is de kans dat de toets zich daadwerkelijk ontwikkelt tot een ware ‘grensbewaker’? In Universiteitsblad Mare zegt rector magnificus Carel Stolker dat er eerst moet worden gekeken naar hoe de kwestie zich de komende jaren ontwikkelt. Bij het invoeren van een bindend studieadvies in het tweede jaar sloeg het college van bestuur de plank namelijk al een keer mis. Uit de vele protesten van toen bleek dat de universiteit studenten niet te snel moet wegsturen.