Nanette Ris wordt vanwege haar curriculum vitae ook wel “verandermanager” genoemd. Niet omdat ze om de zoveel jaar van baan veranderde – wat ze iedereen aanbeveelt – maar omdat ze in haar functies als beleidsmaker de organisatie waar ze werkte hielp transformeren. De algemeen directeur vertelt welke ideeën ze de afgelopen drie jaar bij de Leidse Schouwburg en Stadsgehoorzaal heeft geïntroduceerd en wat haar huidige visie is.

Nanette Ris stopte na anderhalf jaar met haar studie Chinees in Leiden en ging op haar vierentwintigste werken bij een impresariaat, waar ze op de internationale afdeling Nederlandse musici in het buitenland en buitenlandse musici in Nederland promootte. Vervolgens heeft ze meerdere leidinggevende functies in de culturele sector vervuld, zoals die van zakelijk directeur van de Utrechtse Spelen, dat nu het stadsgezelschap Theater Utrecht heet, en die van fusiemanager bij TivoliVredenburg.

In haar tijd bestond er geen opleiding voor kunst- of cultuurbeleid zoals nu: ‘Het is net als auto rijden. Je leert gewoon terwijl je het aan het doen bent. Ik heb ook weleens mijn twijfels over de vakken kunst en kunstbeleid. Het is goed dat je de regels weet bij het theoretisch rijexamen, maar je leert het pas als je het gewoon gaat doen.’

‘Ik heb echt jarenlang postzegels moeten plakken en moeten stencilen,’ gaat Nanette Ris verder. Ze leerde het vak door helemaal onderaan te beginnen en hecht daar nog steeds veel waarde aan. ‘Gelukkig hoef je niet meer postzegels te plakken, te stencilen en flyers te steken, maar dat stomme werk hoort er wel bij. Je leert heel veel van gewoon de telefoon opnemen. Wat ik tegenwoordig zie, is dat jonge mensen die een universitaire opleiding hebben voltooid meteen op mijn stoel willen gaan zitten.’

Ris heeft altijd na een aantal jaar de volgende stap in haar carrière genomen en probeert dat in haar huidige functie ook zo veel mogelijk bij haar werknemers te stimuleren. ‘Ik geloof dat je, zeker als je jong bent, iedere drie of vier jaar van baan moet veranderen. Je moet in beweging blijven, dus dat heb ik ook wel ingevoerd. Tegelijkertijd heeft goed werkgeverschap met zekerheid van werk te maken en betekent het je mensen in staat stellen een huis te kopen en een gezin te stichten.’

Verandermanager

In mei 2015 nam Nanette Ris het stokje van Frans Funnekotter als algemeen directeur van de Leidse Schouwburg en Stadsgehoorzaal over. De algemeen directeur houdt zich onder andere bezig met de financiën, samenwerkingen en werkt de hoofdlijnen van het programma uit. ‘Ik stuur de organisatie aan, dat varieert van tegen mensen zeggen dat er kopjes slingeren tot ‘s avonds bij voorstellingen aanwezig zijn.’

Die leidersrol bevalt haar. ‘Het leuke van algemeen directeur zijn is dat je zelf de doorslaggevende richting kan bepalen. Ik vind het wel fijn om de baas te zijn. Daarentegen, als ik hier erg lang roep “we gaan linksom” en iemand overtuigt mij dat we de andere kant op kunnen, kan ik heel goed luisteren. Maar ik heb ook wel een overtuiging.’

Nanette Ris is gespecialiseerd in verandermanagement, oftewel in het aanpassen van een bedrijf zijn werkwijze. Volgens de verandermanager was men bij de Leidse Schouwburg-Stadsgehoorzaal te weinig met de klant bezig: ‘Van een organisatie die heel erg in zichzelf gekeerd was, is het een veel meer naar buiten kijkende organisatie geworden. Wij zijn in de podiumkunst heel erg goed in zenden, maar niet zo heel erg goed in ons oor te luisteren leggen. Terwijl het heel belangrijk is om je klant te kennen.’

Door met mensen te praten probeerde Ris deze manier van werken aan te passen. ‘Veel amateurs kwamen hier bijvoorbeeld niet, omdat we te duur waren. Dus zijn we gaan praten over wat ze wel kunnen betalen. Als je vooral met jezelf bezig bent, kijk je niet wie er langs loopt en ik heb geprobeerd mensen te leren kijken naar wie er langs loopt, letterlijk en figuurlijk. Wie komt er niet binnen en waarom niet.’

‘Wij worden betaald door de belastingbetalers van deze stad. Dus iedere inwoner in Leiden zou in principe iets van zijn gading moeten vinden bij ons. Dat is gewoon een simpele rekensom,’ legt Nanette Ris uit waarom de Leidse Schouwburg-Stadsgehoorzaal onder het motto “voor iedereen een podium” entertainment voor een breed publiek wil aanbieden.

Vrijetijdsbesteding

In haar eigen vrije tijd gaat Nanette Ris het liefst wandelen, lezen, in de tuin werken of is ze graag met vrienden. Nu ze mantelzorger voor haar moeder is, gaan ze bijvoorbeeld samen met de auto ergens heen om te wandelen en duwt zij de rolstoel vooruit. ‘Ik heb niet zo heel veel vrije tijd. Dus als ik dan zou kiezen wat het beste voor me is in die weinige tijd is dat toch lopen in de natuur, wat heel erg dat onrustige binnenwerk compenseert. Als je lang genoeg loopt, ga je om je heen kijken en word je rustig. Als ik dan vijf, zes uur achter elkaar loop, dan ontspan ik.’

Daarnaast gaat ze uiteraard ook graag naar het theater, naar eigen voorstellingen of naar wat Ris persoonlijk heel erg mooi vindt, maar wat niet iets voor de Leidse Schouwburg-Stadsgehoorzaal is: ‘Ik hou heel erg van grote dans, ik hou heel erg van het experimentele theater. Dat gebeurt hier niet. Wij zijn toch een vrij traditionele Schouwburg. Waar ik van hou speelt zich meestal of op een locatie, of op een vlak vloertheater af. De Leienaars zijn nog niet zo van het experiment. Maar we zijn wel op zoek naar publiek wat meer avontuur wil.’

In 1990 stond volgens cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek naar de film, het theater of een concert gaan nog in de top tien van populairste uithuizige vrijetijdsbestedingen, in 2015 niet meer (zie wordcloud hieronder). De algemeen directeur merkt eveneens dat de laatste jaren de populariteit van het traditionele theater significant is afgenomen ten opzichte van al de andere vormen van tijdverdrijf, zoals festivals en gezelschappen die zelf dingen gaan organiseren.

‘Onze concurrentiepositie staat zeker onder jonge mensen heel erg onder druk. Ik denk dat ze minder naar het traditionele theater komen, omdat ze niet geïnteresseerd zijn om van kwart over acht tot kwart over elf stil op een stoel te zitten. Daarom moeten wij ook veel meer naar andere vormen van podiumkunstpresentatie gaan kijken.’

Zo organiseerde de stadsgehoorzaal in april een rollerdisco: ‘Dan was de zaal eigenlijk een heel mooi decor en daar zit een kans. Vandaag de dag komen jonge mensen ook heel graag in een mooie omgeving iets doen.’ Maar ook cabaret, popmuziek en theatercolleges doen het goed. ‘Je ziet dat smaken veranderen. Het traditionele toneel neemt af, de belangstelling komt vast ook wel weer terug.’

Beter

Kunst en cultuur maakt je volgens Nanette Ris een beter mens. ‘Ik geloof dat je van lezen, muziek luisteren en podiumkunsten zien sterker en beter wordt. Het heeft betekenis en ik zou willen dat iedereen daarmee in aanraking kan komen. Het geeft je iets wat niet materieel is, maar immaterieel.’ Daarmee bedoelt Ris dat als je verdriet hebt en je naar een toneelstuk over rouw gaat je in feite je eigen emotie op een ander niveau ziet. Je kijkt ernaar en dat werkt louterend. Het helpt je bij het verwerken.

De wens dat iedereen met kunst en cultuur in aanraking kan komen komt terug in het motto “voor iedereen een podium” van de Leidse Schouwburg-Stadsgehoorzaal. Want daarmee wil Nanette Ris aan de slag. ‘Ik zou willen dat deze stadsgehoorzaal nog veel meer een prominente plek in de gemeente zou innemen, zodat iedereen die iets zou willen organiseren ook langs komt of belt van: “Hé, kan dat bij jullie?”’

‘Ik vind dat ons theater ook nog te weinig zichtbaar is,’ vervolgt de algemeen directeur. ‘Het is een trefpunt en ik zou willen dat vijftig procent van mijn publiek niet vijftig plus, blank en hoogopgeleid was. Ik zou veel meer diversiteit willen. Bekendheid onder een veel bredere groep mensen, niet alleen bekend van “ik ken het en ik ben er trots op”, maar “ik ken het en ik kom er ook”.’