Artboard 1
16-05-2018 | Bart Josten
Steeds meer blanco stemmen in Leiden, maar waarom?

Het aantal blanco stemmen bij de Leidse gemeenteraadsverkiezingen stijgt de laatste jaren. In 2010 waren er nog maar 125 blanco stemmers, nu zijn het er 335. Toch is de betekenis van deze stem maar moeilijk te ontrafelen. ‘We weten helaas te weinig van de blanco stemmers’, aldus Julien van Oostaaijen, onderzoeker van lokale politiek bij Tilburg University.

Al jaren kenmerkt een wispelturige trend de Leidse blanco stem. Tussen 2002 en 2006 steeg het aantal blanco stemmers een beetje, waarna dat aantal in 2010 weer fors daalde. Toch is de blanco stem nu al acht jaar in opmars. In 2018 heeft Leiden zelfs het hoogst aantal blanco stemmers in zestien jaar. Waar ligt dat aan?

Beesten

Volgens politiek wetenschapper Chiara Superti, verbonden aan de Columbia University in New York, is de blanco stem in algemene zin een politiek protest. Van Oostaaijen is het hier grotendeels mee eens: ‘Onvrede kan een reden zijn van de blanco stem, of men vindt het aanbod van keuzes te beperkt.’

Om de beperkte keuze als oorzaak van de blanco stem te begrijpen, is het relevant om terug te blikken op een van de eerste keren dat burgers in grote getalen op niemand stemden. Dit was tijdens de Franse parlementsverkiezingen van 1881. Er kwam net een nieuwe strenge regelgeving inzake de geldigheid van stemmen. Waar men vroeger het stembiljet gebruikte om een mening te geven, kon nu alleen nog maar een vakje worden aangekruist. Hoewel dit duidelijk werd aangegeven, bracht in sommige Franse gebieden wel twintig procent van de kiezers een ongeldige stem uit. Op de ongeldige stembiljetten stonden de volgende teksten:

Merde aan alle politici, ze zijn nog geen varken waard, hoe smerig hij ook is. Het varken zou het beter doen dan deze verdomde beesten.’

‘Meneer, Ik wil u mededelen dat mijn stembiljet leeg is. Ik stem op niemand omdat de partijen niet radicaal genoeg zijn.’

Dit voorbeeld laat zien dat de kiezer bovenal zijn betrokkenheid wil uiten. Als het electorale systeem dat niet toelaat, zoekt de kiezer een alternatieve manier van expressie.

Puinhoop

De blanco stem is inmiddels niet enkel een reactie op een beperkend stemsysteem of beperkt politiek aanbod. Het is bovenal een vorm van politiek protest. Een afkeuren van de status quo.

Het beroemdste voorbeeld van zo’n politiek protest speelde zich af in Argentinië omstreeks 1957. Bij de stemming over een constitutioneel verdrag, vroeg de afgezette Juan Perón zijn aanhangers vanuit zijn ballingschap in Venezuela om blanco te stemmen. De oproep vond massale navolging. De blanco stem won de verkiezingen met 2.115.861 stemmen.

Ook dichter bij huis zijn groepen mensen gemobiliseerd om blanco te stemmen. Zo stemden in Delfzijl ongeveer 30 procent van de ruim 10 duizend kiezers blanco bij de gemeenteraadsverkiezingen in 2006. Dit op verzoek van het actiecomité ‘De Witte Zakdoek’ om te protesteren tegen bestuurlijk mismanagement in de gemeente.

Helderheid

Alleen een gemobiliseerde groep mensen kan de blanco stem een heldere boodschap geven, maar dat wil nog niet zeggen dat hierbij sprake is van doorwrochte politieke meningsvorming. De gemobiliseerde stemmer geeft gehoor aan een oproep, en stemt doorgaans niet vanuit een diepe overtuiging. Uit onderzoek van Superti blijkt dat de gemobiliseerde blanco stemmer over minder feitenkennis beschikt dan de overige stemmers.

Zo zijn de beweeggronden van de 335 Leidenaren die de moeite namen om op niemand te stemmen nog steeds onduidelijk. Van Oostaaijen denkt dat er maar een manier is om helderheid te scheppen: ‘De redenen van de blanco stemmers zouden met onderzoek moeten worden blootgelegd.’

politiek | achtergrond

FEL (Feminist Evolution Leiden) is een nieuwe beweging met een feministische inslag, die er in wil slagen de stad bewust te maken van feminisme. “Vrouwen moeten weten dat het zin heeft om zichzelf naar voren te schuiven en te denken ‘Ja, ik kan dit!’.” In september 2018 werd FEL officieel gelanceerd als organisatie, geboren uit …

politiek

Het was even onzeker of de lustrumviering van de vereniging, die dit jaar 125 jaar bestaat, door kon gaan, vanwege klachten vanuit de buurt. Nu heeft de gemeente toch de vergunning verleend om negen dagen feest te vieren in de schaatshal aan de vondellaan.

politiek | achtergrond

Met de komst van een nieuwe coalitie, bestaande uit D66, GroenLinks en PvdA, is in Leiden ook een nieuwe groep wethouders geïnstalleerd. Wat gelijk opvalt: vier van de vijf wethouders zijn vrouw. Opvallend vooral omdat het tegen de landelijke trend van ondervertegenwoordiging van vrouwen in de politiek in gaat.

politiek | interview

Martijn Otten is 24 jaar, raadslid van de PvdA in Leiden en werkt als woordvoerder voor die partij in de Eerste Kamer. Hij heeft onderwijs, jeugd, studenten en sport in zijn portefeuille en heeft grote ambities voor de komende vier jaar. ‘We moeten in Leiden niet alleen de beste universiteit van Nederland hebben, maar ook …

politiek | interview

Maarten de Crom is 24 jaar, raadslid voor de VVD in Leiden en werkt bij het landelijke opleidingsinstituut van de VVD in Den Haag. Hij stond dit jaar op plek vier van de VVD-kandidatenlijst en was daarmee de hoogste nieuwkomer. De komende vier jaar richt Maarten zich op de stedelijke ontwikkeling in Leiden. ‘Ik hoop …

politiek | liveblog

LIVE De Leidse gemeenteraad debatteerde gisteravond over kredietverlening voor een nieuw pand voor de ambtelijke huisvesting. Oude panden gaan namelijk op de schop en het stadhuis komt voor een gedeelte in Level, in het stationsgebied. Verder werden er nieuwe raadsleden beëdigd. Leiden Lokaal was erbij en deed live verslag. 20:00 31 mei 2018 Beëdiging nieuwe …

politiek | interview

27 jaar oud, lobbyist in Den Haag en al bijna 3 jaar bestuurslid bij D66 Leiden. Jan van der Voet is een man met ambitie en inzet. Hij noemt zichzelf een ‘politiek junkie’ en is al vanaf jonge leeftijd betrokken bij de politiek. Toch ligt zijn hart bij de lokale politiek: “De kracht van lokale …

politiek | Opinie

In veel studentensteden is het een normaal fenomeen tijdens de gemeenteraadsverkiezingen: studentenpartijen. Zo bestaat in Delft het STIP, in Utrecht Student&Starter en in Den Haag de Bond voor Studenten Actie. Het zijn politieke partijen die volledig bestaan uit studenten of in ieder geval twintigers. Het belangrijkste gemeenschappelijke kenmerk: gebrek aan politieke- en bestuurlijke ervaring. Het is voor …

politiek | interview

De VVD is net als andere jaren weer een van de grotere partijen binnen de Leidse Gemeenteraad. Ze bevinden zich echter in een andere rol, ze gaan namelijk de oppositie in. De stukgelopen formatiegesprekken met Groenlinks en D66 hebben ervoor gezorgd dat de VVD zich mag gaan handhaven in de oppositie. Wij spraken fractievoorzitter Dorien …

politiek | interview

‘De ramen trilden in de sponningen en de gemeente bood ons een hotelbon aan.’ Wijkverenigingen Maredorp de Camp en Pancras-West zijn het niet eens met de beslissing van de gemeente Leiden om opnieuw een feest te organiseren op de Kaasmarkt. Naar aanleiding van een evenement tijdens het Leidens ontzet vorig jaar hebben de voorzitters van de …

politiek | achtergrond

De gemeente worstelt met een nieuw bestemmingsplan voor de Kaasmarkt. Het plein ligt midden in het centrum: tussen de Hooglandse kerk en de Oude Rijn. Wie er nu rondloopt, doet dat waarschijnlijk alleen om zijn auto kwijt te kunnen, want het plein is nu een weinig inspirerend parkeerterrein.  Prijsvraag 1995 Al tientallen jaren liggen …