Interview met Tijmen Baarda, over de collectie Midden-Oosterse boeken in de Universiteitsbibliotheek Leiden

Dat de Universiteit Leiden dit jaar 444 jaar oud is, is algemeen bekend. Wat minder bekend is, is dat de sectie Midden-Oostenstudies van Leiden bijna even oud is. De lange geschiedenis van de studie van het midden-Oosten heeft zo zijn sporen achtergelaten: de Universiteit Leiden heeft een van de grootste collecties Midden-Oosterse boeken in West-Europa.
Om hierover meer te weten te komen, ging ik in gesprek met Tijmen Baarda. Als vakreferent Midden-Oosten van de Universiteit Leiden beheert hij de collectie Midden-Oosterse boeken.

Hoe lang ben jij al betrokken bij de Leiden collectie?

“Ik ben hier in 2007 begonnen als student Theologie, met een focus op christenen in het Midden-Oosten, dus daarvoor heb ik ook een vak Arabisch gevolgd. Ik ben daarna promotieonderzoek gaan doen in 2012 over het gebruik van taal door christenen in modern Irak. Twee jaar geleden heb ik op deze functie gesolliciteerd en sindsdien zit ik hier. Ik doe de inkopen, houd contact met de docenten Midden-Oostenstudies, geef cursussen over de collectie, enzovoort.”

Hoe is de Leidse collectie ontstaan?

“De collectie van Leiden is eigenlijk begonnen met de Universiteit zelf, in 1575. Vrij snel na het ontstaan van de universiteit zijn er bronnen uit het Midden-Oosten in Leiden terecht gekomen. Je kunt wel stellen dat het door Scaliger is gekomen. De wetenschapper Scaliger is als een van de eerste filologen (iemand die dode talen onderzoekt) naar Leiden gekomen, en Arabisch en Hebreeuws waren zijn specialiteiten. Dus al heel snel is begonnen met het opbouwen van de Midden-Oosterse collectie.”

Hoe groot is de collectie?

“We hebben ongeveer 40.000 Arabische boeken en er komen elk jaar 1.000 boeken bij. Van het Perzisch, Turks en Hebreeuws hebben we elk ongeveer 10.000 boeken, en verder hebben we nog een Indonesische collectie en Oost-Aziatische talen meer specifiek over de islam. Naast de boeken en de manuscripten hebben we ook kaarten, kranten, foto’s, enzovoorts.”

Hoe komen jullie aan al die boeken?

“Die kopen we in principe gewoon uit het Midden-Oosten. Het is wat lastig, want je kunt ze niet zomaar op internet bestellen zoals Engelse boeken. We moeten ter plekke naar boekenbeurzen om de uitgevers te spreken. We gaan bijvoorbeeld elk jaar naar de boekenbeurs in Casablanca en kopen daar op grote schaal. Ik mag daar zelf ook naar toe, waar ik echt van kan genieten.

“Dat we zelf naar het Midden-Oosten moeten gaan komt omdat de distributie van onder andere Arabische boeken toch vaak wat minder goed en wat informeler georganiseerd is dan dat van Europese boeken. De uitgevers geven het uit, maar het wordt niet echt verspreid buiten de boekenbeurzen. Het kan dus lastig zijn om op een andere manier boeken te vinden.

“Wat het extra lastig maakt is de censuur in bepaalde landen. In Casablanca mogen bijvoorbeeld geen sjiitische of christelijke boeken verkocht worden, dus voor die categorie boeken moeten we naar Libanon of Egypte.”

Hoe kiezen jullie welke boeken jullie willen kopen?

“We zijn een universiteitsbibliotheek, dus we kijken ten eerste naar academische secundaire bronnen, maar bijvoorbeeld ook naar bronteksten of kritische edities van teksten en romans voor literatuurstudies.

“We hebben niet oneindig veel ruimte en catalogiseren is heel duur, dus we moeten selectief zijn in onze onderwerpen. We focussen bijvoorbeeld op Zuid-Arabië en het Sjiisme. En sommige dingen kopen we niet. Bijvoorbeeld kinderboeken: kinderboeken kunnen heel relevant zijn voor onderzoek, maar toch kiezen we er voor om die niet te kopen. Anders wordt het gewoon te veel.”

Het begin van de Leidse collectie Midden-Oosterse geschriften kwam eigenlijk tot stand door giften. Zijn giften nog steeds een belangrijke bron van boeken?

“Ja. Er komen heel veel mensen met geschenken. Recentelijk is een grote schenking Perzische literaire boeken uit Iran hierheen gekomen. En een paar dagen geleden kwam iemand met boeken uit Irak van haar man die was overleden. Dat zijn soms heel waardevolle dingen, bijvoorbeeld oudere boeken die moeilijk te vinden zijn of bijna niet te koop zijn.”