Fred Weber (62) werkt al 22 jaar vrijwillig als imker in de Hortus botanicus van Leiden. Hij verzorgt er de bijen, kleine insecten die ongelooflijk belangrijk zijn voor de mens. In de fotoreportage over de Leidse honingbijen van vorige keer konden we dit reeds zien. Fred vertelt over zijn passie voor de bijen en de natuur alsook over het belang van het imkerberoep.

“Ik heb hier in Leiden biologie gestudeerd maar wanneer ik afgestudeerd was bleek er geen werk te zijn voor biologen. Vervolgens ben ik me gaan omscholen als bedrijfskundige en in een kantoor gaan werken. Hoewel dit prima werk was, wou ik toch graag wat doen dat meer in contact staat met de natuur en ben ik begonnen met tuinieren. Via het tuinieren ben ik dan in aanraking met de bijen gekomen en dat vond ik enorm leuk.

Van de bloemetjes naar de bijtjes
Een aantal jaren geleden ben ik met vervoegd pensioen gegaan en in de hortus terechtgekomen. Mijn universitaire opleiding had me meer geschoold als dierenbioloog maar in de hortus ben ik via de bloemetjes bij de bijtjes terecht gekomen. Ondertussen heb ik enkele cursussen gedaan en weet ik ook aardig wat van planten. Leiden heeft een erg leuk aanbod hiervoor, zoals bijvoorbeeld tropische plantenkunde en toegepaste botanie.

Bijen verzorgen moet je leren
Om imker te worden moet je wel eerst een opleiding volgen om te weten hoe een bijenvolk in elkaar zit. Daarnaast is technische kennis over wat je wel en niet kan doen essentieel. Er zijn cursussen zoals bij de landelijke bijenvereniging en die heeft dan weer allemaal plaatselijke afdelingen. Een cursus duurt bijna een jaar, de lengte van een bijencyclus. In de winter krijg je de theorie aangezien de bijen dan niet actief zijn en dat er eigenlijk niets te doen is. In de lente begint de voorjaarscontrole waarbij de volken worden bekeken en waar de bijenkast wordt ververst. In de volgende maanden leer je honing slingeren en rond september maak je de bijen klaar voor de winter en loopt de cursus af. Je gaat er één keer per week naartoe dus het is niet zo tijdrovend.

Pijnlijke beginnersfout
Het volgen van een cursus is enorm belangrijk aangezien bijen agressief kunnen zijn onder bepaalde omstandigheden. Dat het ik lang geleden aan de lijven kunnen ondervinden. Ik had een bijenvolk opengemaakt om ze naar een verse bak te verhuizen. Er is een insect uit Azië, de varroamijt, die onze bijen verzwakt aangezien ze er niet goed tegen kunnen. We moeten deze dus bestrijden met organische zuren. Nadat ik de behandeling had gedaan en de bak weer had gesloten besefte ik dat ik één raam met de bijenwas vergeten terughangen was. Mijn beschermde kleding was toen al uit maar het volkje was de hele tijd vredig en rustig gebleven dus ik deed het even weer open zonder die aan te trekken. Uiteraard was de behandeling met het zuur een hele aanslag op die beesten en waren ze ongelooflijk chagrijnig. Dat heeft me wel veel bijensteken opgeleverd. Achja een beginnersfout waar je van leert.

Een bijberoep dat gelukkig maakt
Buiten dat kleine incident heb ik nooit een slechte ervaring met de bijen gehad. In het tegendeel zelfs, ik vind dit beroep enorm mooi. Je bent in de natuur bezig, lekker buiten. Daarnaast ga je ook alle verbanden in de natuur beginnen zien wat prachtig is. Er zijn een tijdje heel weinig imkers geweest maar sinds dat de bijen meer in het nieuws zijn geweest, zijn er weer vele aanmeldingen gekomen. Hopelijk zijn dit ook mensen die het willen blijven doen. Je moet er wel aardig wat tijd insteken. Als je het goed wil doen is het niet altijd makkelijk naast een drukke baan, maar niet onmogelijk. Ik heb het ook een tijdje gecombineerd.

De macht van de honingbij
Dat er genoeg imkers zijn is wel iets heel belangrijk aangezien bijen essentieel zijn voor de mens. Honing en was zijn bijproducten maar het hoofdproduct van de bij is de bestuiving. Ongeveer 40% van ons voedsel is afhankelijk van bestuiving door insecten. In onze manier van landbouw hebben we toch wel heel wat monoculturen, plaatsen waar er maar één soort van iets wordt gekweekt zoals boomgaarden. Om hier alles bestoven te krijgen heb je echt insecten nodig. Er is discussie over of honingbijen wel de beste hiervoor zijn aangezien andere insecten op individueel niveau beter zouden bestuiven. Dat klopt ergens wel, maar je kan een bijenvolk zien als een superorganisme en zo kan één bijenvolk een waanzinnige hoeveelheid bloemen bestuiven. De macht van de honingbij zit men dus niet zozeer in de kwaliteit van de bestuiving, maar in de kwantiteit.

‘Beter met planten’
Omdat bijen zo belangrijk zijn, is een deel van onze taak als imker ook om de mensen te informeren en betrekken bij de bijen. Alles wat er gedaan kan worden met de bijen, proberen we te doen met publiek. Bijenvolken openmaken is nu niet echt een activiteit die kan met publiek, maar kaarsen maken, honing oogsten en honing in potjes doen, zijn activiteiten waar het publiek aan kan deelnemen. Het thema van dit jaar in de hortus is: ‘beter met planten’ en gaat over de medicinale toepassing van de planten. Ik heb dan altijd een sub-thema met de bijen. Daarom ga ik dit jaar wat aandacht besteden aan de medicinale toepassing van bijenproducten. Dat heet ‘apitherapie’. Api van de bijen en therapie dat is gewoon de behandeling.

Iedereen is altijd welkom bij onze activiteiten, ik word er blij van dat mensen interesse hebben in deze prachtige beesten.”

Voor meer informatie over de activiteiten in de Hortus, klik hier.

Foto’s en tekst: Inge van Dijck