“Japans Naakt?”, vraagt mijn neefje als we samen door de Leidse straten wandelen en een poster van een sierlijke, naakte vrouw tegenkomen met boven haar hoofd de desbetreffende woorden. “Wat is dat nou weer?” 

Ja, wat is dat eigenlijk? Vanaf 15 maart is de tentoonstelling Japans Naakt te zien in het Sieboldhuis. Genoemd naar Philipp Franz von Siebold – een Nederlandse arts met een fascinatie voor de Japanse cultuur en natuur – én met een collectie gebaseerd op alle voorwerpen die hij verzamelde tijdens zijn verblijf in Japan tussen 1823 en 1829, staat het ‘Japanmuseum van Leiden’ in teken van alles Japans: van opgezette dieren tot specimen; van lakwerk tot diverse ‘duivelse’ maskers die gebruikt werden tijdens het Noh-theater.

En naast deze uitgebreide collectie heeft het Sieboldhuis er tot 8 september 2019 een primeur bij: prachtige Japanse fotografie. Het is een frisse blik op Japanse kunst die duidelijk probeert het ‘stereotype’ kunstbeeld van het Japanse essentialisme Nihonjinron– het krampachtig willen vasthouden aan Japanse tradities en authenticiteit – te doorbreken. Het is verfrissend om je te laten verrassen door Japanse cultuur in een nieuw jasje. 

Een leuk kaartje voor thuis
De tentoonstelling neemt je als eerst mee op reis naar de 19^eeeuw, waar we de eerste vormen van Japanse fotografie zien, gebaseerd op de oude tradities van geisha’s, bad- en theehuizen. Veel van deze kiekjes komen uit het Meiji-tijdperk: een periode gekenmerkt door handel en toerisme. De meeste foto’s hadden dan ook een commercieel doeleind en werden verkocht aan toeristen als souvenir.

Na je even dromerig bevonden te hebben in de wereld van exotische kledij, prachtig opgemaakte vrouwen en Japanse esthetiek, neemt de tentoonstelling de bezoeker mee naar de twintiger jaren, waar fotografie zijn eerste stapjes als kunstvorm zette. Waan je langs sensuele zwart-wit foto’s van Nakayama Unto of Iwata Nakayama: namen die nu misschien nog niet zoveel betekenen, maar die je na het zien van deze tentoonstelling niet meer vergeet. 

De tentoonstelling vervolgt zich naar de jaren ’30, waar de invloed van stromingen zoals het surrealisme, het modernisme en de Neue Sachlichkeit hun intrede doen, resulterend in sensuele, esthetische foto’s tot onherkenbare naakte lichamen. Een waar spel om naar te kijken! 

Taboes en voyeurisme
In de Japanse kunstgeschiedenis is er in bepaalde tradities altijd al sprake geweest van de objectificatie van het vrouwbeeld. Gedacht kan worden aan kunstvormen zoals de ukiyo-e – 18^e-eeuwse houdsneden met als hoofdonderwerp geisha’s – of shunga – erotische kunst. Hoewel deze beelden vaak erg sensueel zijn en seksualiteit impliceren, zien we pas in pas in de jaren ’90 van de twintigste eeuw het naakt opkomen. Wat doet dat met de beeldtraditie?

Het Sieboldhuis pakt dit vraagstuk goed op en laat aan de hand van verschillende fotografen zien hoe dit ingevuld kan worden. De fotografen ondervragen de toeschouwer op een kritische manier door in te spelen op het stereotype van de exotische Aziatische vrouw en door de grenzen van taboes en voyeurisme te verleggen. Met name het werk van Nobuyoshi Araki laat dit mooi zien: hij staat bekend om gedurfde werken van vrouwen in bondage. 

Met Japans Naakt laat het Sieboldhuis de veelzijdige kant van Japanse naaktfotografie zien. Een verhaal gesitueerd in het verleden met een frisse blik op ontwikkelingen in de toekomst geeft de tentoonstelling een diverse realiteit weer, waarin de oude tradities van Japan verwikkeld zijn tot een narratief van het heden. 

Nieuwsgierig geworden? De tentoonstelling is vanaf 15 maart tot en met 8 september 2019 te zien in het Sieboldhuis, gevestigd op de Rapenburg 19 te Leiden. Voor informatie over tickets, openingstijden of rondleidingen kunt u naar www.sieboldhuis.org gaan of bellen naar 071-5125539.