Het klimaat rukt steeds meer op als een belangrijk onderwerp. We kennen allemaal de verhalen: van een stijgende zeespiegel tot microplastic in de oceanen. Maar wat doen we er aan? Hoe kunnen we het oplossen? Jeroen Schrama bood Leiden een mogelijke oplossing aan in De Verpakkingsvrije Winkel van Leiden. Helaas is het initiatief moeilijk economisch rendabel te maken. Voorlopig moeten we het zonder doen.

Met zijn knal groene trui en zijn brede glimlach is Jeroen Schrama direct herkenbaar als hij het universitair café binnenstapt. Hij schuift aan aan de groene tafel (bijna even groen als zijn trui), en het is gelijk gezellig. Hij is nieuwsgierig, praat makkelijk en vertelt graag. Het onderwerp van dit interview is zijn zielenkindje: De Verpakkingsvrije Winkel van Leiden.

Het concept

Het concept van de verpakkingsvrije winkel is vrij simpel: voedsel wordt groot ingekocht en mensen worden zelf geacht hun bakjes en potten mee te nemen. Er zijn geen plastic tasjes of aparte verpakkingen in de winkel zelf te bekennen. Althans, alleen duurzame: potjes en bakjes die langer meegaan worden wel verkocht, met de bedoeling dat je ze de volgende keer weer meeneemt. Zo wordt ontzettend veel verpakkingsmateriaal en afval vermeden.

Het concept is niet nieuw: er bestonden al langer verpakkingsvrije winkels in Duitsland en België, en in 2015 werd de Bag&Buy in Utrecht opgericht als eerste verpakkingsvrije winkel in Nederland.

Idealen en moeilijkheden

Het initiatief van de Bag&Buy trok de aandacht van Jeroen Schrama. Hij zat op dat moment nog in de politiek, dus hij legde direct het plan voor aan de wethouder. “De wethouder zei dat het een mooi initiatief was, maar niet iets voor de gemeente om op te pakken,” vertelt Schrama. Lichtelijk cynisch voegt hij toe: “Ze wilden wel de moeite doen voor de Zara, maar uiteraard niet voor zoiets.” Desalniettemin liet Schrama zich niet kisten: net als de initiatiefnemers van de Bag&Buy zette ook hij een crowdfundingsactie op. Ondanks dat Schrama het vervelend vond, het leek naar zijn mening te veel op bedelen, slaagde het wel en De Verpakkingsvrije Winkel werd een feit.  

Het eerste pand van De Verpakkingsvrije Winkel was in de oude V&D, waar toen ruimte werd geboden aan allerlei start-ups. Aan het begin was het ook druk in de winkel, maar er zaten te veel gevallen van ‘kijken, kijken, niet kopen’ tussen. “Iedereen vindt het mooi, iedereen in ieder geval die langskomt, maar weinig mensen komen structureel met hun bakje boodschappen doen.” De groep vaste klanten was te beperkt, en de winkel kwam in financiële moeilijkheden. “En dan is er nog de kwestie van hoe je de verpakkingsvrije winkel onder de aandacht blijft brengen. Social media natuurlijk, maar flyers gaat natuurlijk niet, dat brengt veel te veel afval.”

Ook de andere locaties, onder andere bij de Kopermolen in de Merenwijk, hadden geen succes: weer waren er te weinig vaste klanten. Het zat mensen niet in het systeem om een extra winkel aan te doen bij de wekelijkse boodschappen. “Het verbaasde me wel, maar ik ben zelf ook helemaal geen ondernemer,” geeft Schrama toe, “ik ben gewoon een idealist die dit wilde. Ik had geen droom om ondernemer te zijn van een verpakkingsvrije winkel, ik wilde gewoon dat die er kwam, in de hoop dat iemand met meer verstand van zaken hem op een gegeven moment zou overnemen.”

Hoe nu verder?

Er is nu nog steeds een zoektocht naar een nieuw pand, maar Schrama heeft voor zichzelf besloten dat hij niet meer de echte kartrekker wil zijn. “Voor mij kost het me meer energie dan het me oplevert. Ik ben geen ondernemer.”

Ondertussen zijn er wel wat opties gevonden voor de Verpakkingsvrije Winkel Leiden, met name in samenwerking met andere initiatieven die voet aan de grond proberen te krijgen, zoals het Boeren & Buren initiatief. Maar helaas is nog niets zeker: Leiden moet nog even wachten op het herstel van haar eerste verpakkingsvrije winkel.

En Schrama zelf? Als idealist in hart en nieren is hij ondertussen weer volop bezig met een nieuw initiatief: een hele ecologische wijk uit de grond stampen. “Het is een wijk waarin ik probeer om van alle kanten de ecologische voetafdruk van de bewoners zo laag mogelijk te krijgen. Dus dat betekent klein wonen, duurzame materialen, zelfvoorzienend op het gebied van water en stroom, enzovoorts.” En, als die ecologische wijk werkelijkheid wordt, is dat ook de perfecte locatie voor, u raadt het al: de Verpakkingsvrije Winkel.

Helaas is het draagvlak in de gemeenteraad er op dit moment nog steeds te weinig: “Groenlinks en Partij voor de Dieren zijn wel voor zo’n wijk, maar uiteindelijk valt het tegen. Groen denken is anders dan groen doen: duurzaamheid vindt iedereen belangrijk, maar als puntje bij paaltje komt staat het niet op plaats nummer één.”