Heb jij ook zulke fijne herinneringen aan voorgelezen worden? Boeken als Rupsje nooitgenoeg, De mooiste vis van de zeeof Jip en Janneke? Lekker samen op de bank met je vader of moeder, of voor het slapen gaan? Heel veel kinderen vinden het heerlijk om op te gaan in de wereld van het prentenboek, met als bijkomstigheid quality-time met één van de ouders. Echter niet ieder kind kent deze luxe.

De VoorleesExpress is een landelijke organisatie die kinderen ondersteunt bij het leren van de Nederlandse taal door het stimuleren van de taalontwikkeling. Dit doen ze door middel van voorlezen, thuis bij de gezinnen. De gezinnen die zich aansluiten bij de VoorleesExpress hebben bijvoorbeeld te maken met een taalachterstand en worden via school of consultatiebureaus doorverwezen. Dit kan komen door laag taalaanbod in de thuisomgeving, of bijvoorbeeld doordat het nieuwkomers zijn wat betreft de Nederlandse taal.  De organisatie werkt met trajecten van 20 weken. Ze koppelen een gezin aan een voorlezer die vervolgens 20 weken lang elke week een ontmoeting hebben met elkaar. Het doel van de VoorleesExpress is om te laten zien hoe belangrijk voorlezen is en vooral ook om de ouders te leren hoe ze zelf, op hun eigen manier, voorlezen kunnen implementeren in het dagelijks leven. In Leiden en omstreken wordt de VoorleesExpress uitgevoerd door Stiching JES Rijnland.

Wij spraken met Monique Mutsaers en Fariidah van Leeuwen over hun aandeel in de organisatie.

Enthousiaste vrijwilliger
Monique Mutsaers (60) is sinds oktober 2018 vrijwilliger bij de Voorleesexpres. Ze is coördinator en voorlezer. Dat betekent dat zij naast voorlezen ook 5 andere voorlezers begeleid in hun traject bij een gezin. Haar eigen voorleesgezin is inmiddels bijna klaar met het traject van 20 weken. Dit wordt Moniques eerste “afronding”. Het belangrijkste wat Monique aan de kinderen wil meegeven is plezier in lezen. 

“Soms vinden kinderen het nog wel eens lastig om een heel verhaal te volgen, in zo’n geval kan alleen maar praten over de plaatjes
in een prentenboek , in plaats van het volgen van de tekst, een uitkomst zijn. Dat is namelijk een hele leuke optie om toch die belangstelling op te wekken.”

Via de Libelle
“Ik heb zelf pedagogiek gestudeerd en vervolgens gewerkt bij Kentalis in Den Haag en Rijswijk, waar ik de ouders van kinderen met een taalontwikkelingsstoornis begeleidde. In mijn tijd daar heb ik ooit een artikel gelezen in de Libelle over de VoorleesExpress. Sindsdien heb ik er vaak ouders naar doorverwezen. In die tijd is ook het idee ontstaan dat als ik, niet meer zou werken, ik bij de VoorleesExpress vrijwilligerswerk zou willen doen.

In mijn werk bij Kentalis was het elke ochtend een vast ritueel om boekjes te lezen die hoorde bij het thema dat op dat moment behandeld werd op de groepen. Dat gaf ik de ouders dan mee als tip, zodat ze er thuis ook zelf aandacht aan konden besteden (bv. door de boekjes uit de bibliotheek te lenen). Een kind hoeft een woord maar 7 keer te horen om het op te slaan, maar kinderen die wat moeite hebben met taal moeten een woord soms wel 21 keer horen, dus herhaling is super belangrijk.

Dat merk ik ook bij de VoorleesExpress. Als de kinderen vragen om een boekje nog eens te lezen, schroom dan niet om dat te doen, ook al heb je het boek meer dan 20 keer voorgelezen. Ik laat ook wel eens boekjes achter zodat ze dan nog een keer, ook met de ouders, het boek kunnen lezen of bespreken.”

Op spelenderwijs
“Wat het voor mij zo ontzettend leuk maakt om vrijwilliger te zijn bij de VoorleesExpress is dat ik er voor een groot deel mijn werk in herken. Daarnaast het enthousiasme van de kinderen, als je dat weet te triggeren, dan krijg je daar zelf ook plezier in. Ik merk ook dat ik buiten het voorlezen van boekjes altijd een spelletje aanbied. Bijvoorbeeld “Ik zie, ik zie wat jij niet ziet” dan benoem je alles in huis. Dus ook daarin betrek je taal op een spelenderwijs.

Waar de meeste voorlezers tegenaanlopen is het meekrijgen van de ouders te krijgen in het voorleesproces. Dat is het doel, maar dat blijkt nog lastig. Zo zegt het meisje waar ik nu aan voorlees “Nee mama, niet voorlezen” en dan gaat ze steeds haar moeder verbeteren als zij de woorden niet goed uitspreekt. Dan vindt de moeder het lastig om het voorlezen toch door te zetten. Ik geef dan altijd als tip dat ze gewoon lekker in haar eigen taal moet voorlezen.”

Goede resultaten
“Uit de evaluaties die ik tot nu bij gezinnen heb begeleid, blijkt eigenlijk dat de ouders het altijd leuk vinden om het traject te volgen. Het gaat ook om de toekomst van de kinderen. De ouders vinden het belangrijk dat ze taal leren.”

“Ik wil de kinderen die ik voorlees plezier in lezen meegeven, dat vind ik het allerbelangrijkste.”

Fariidah van Leeuwen (38) is sinds drie jaar programmamedewerker bij JES Rijnland, uitvoerder van de VoorleesExpress in Leiden en omstreken. We spraken met haar over haar werk, waarom het initiatief zo belangrijk is en hoe jij kunt bijdragen. 

Hoe bent u terechtgekomen bij de VoorleesExpress? 

“Ik heb zelf een achtergrond in de kinderpsychologie en -psychiatrie, en na een uitstap in een andere branche, wilde ik weer met ouders en kinderen werken. Zelf vind ik lezen heel belangrijk; ik zie daar heel veel belangrijke effecten van terug, ook bij mijn eigen kinderen. Toen ik een vacature voor projectmedewerker van de VoorleesExpress zag, heb ik daar op gereageerd. Ik ben er nu al drie jaar werkzaam, en nog steeds met plezier. Bij JES doen we belangrijk en dankbaar werk: je kan zoveel voor de kinderen en hun ouders betekenen.”

Wat doet u nu precies als programmamedewerker? 

“Als programmamedewerker ben je verantwoordelijk voor de koppeling tussen enerzijds de vrijwilliger en anderzijds het gezin. We begeleiden het hele proces van kop tot staart: we zorgen ervoor dat het gezin bij ons bekend is door middel van huisbezoeken en kennismakingen en we geven ondersteuning en trainingen aan de vrijwilligers. We proberen zo nauw betrokken mogelijk te blijven. Het is dus heel veelzijdig werk.”

Waarom vindt u zo’n initiatief zoals de voorleesexpres nu zo mooi en belangrijk? 

“Omdat laaggeletterdheid in Nederland is nog steeds een groot probleem is. Één op de zes Nederlanders is laaggeletterd: dat is gewoon te veel. Een initiatief zoals de VoorleesExpress is een mooie manier om deze cijfers terug te dringen, vooral omdat we er in een vroeg stadium bij zijn. Uit een landelijk onderzoek is gebleken dat dit programma effectief is, omdat we de taalomgeving van kinderen in een cruciale periode – van twee tot tien jaar oud – verrijken.

Daarnaast is het ontzettend mooi om te zien hoe een vrijwilliger en een gezin zonder de VoorleesExpress nooit met elkaar in contact zouden zijn gekomen, terwijl de klik uiteindelijk zo groot blijkt. Het levert soms ontzettend bijzondere ontmoetingen op. Veel vrijwilligers gaan na de twintig weken voorlezen op eigen initiatief verder, of nodigen het gezin een keer bij hen uit, om te komen eten. Prachtig vind ik dat.”

“Laaggeletterdheid is nog steeds een groot probleem in Nederland: 1 op de 6 Nederlanders is laaggeletterd. Dat is gewoon te veel.”

Met wat voor organisaties werken jullie veel samen? 

“JES is actief binnen de gouden driehoek: school, thuis en wijk. Daarin onderhouden we sterke banden met verschillende organisaties, zoals scholen, consultatiebureaus en kinderopvangorganisaties. Deze lijn is heel belangrijk: zij signaleren immers of een kind een taal- of leesachterstand heeft, en kunnen het gezin dan doorverwijzen naar ons. Onze doelgroep zijn kinderen met een wat lagere sociaal-economische status. Het is belangrijk om deze groep goed bij de samenleving te betrekken. Hierin zijn de organisaties in de wijken ook van groot belang; die weten immers wat er speelt in de gezinnen bij de wijk.” 

Kan iedereen voorlezer worden?

Fariidah lacht: “Het is natuurlijk wel handig als je voorlezen en kinderen leuk vindt, maar natuurlijk is iedereen welkom. Het belangrijkste is gewoon dat je het leuk vindt om te doen. Ook jij moet er energie uithalen. Soms komen vrijwilligers er tijdens het kennismakingsgesprek achter dat ze toch iets anders zoeken, maar dat is geen ramp: in de regio Leiden en binnen JES Rijnland zijn er ontzettend veel verschillende vrijwilligersfuncties. We zijn bij JES Rijnland ook op zoek naar coördinatoren voor de VoorleesExpress, coaches van jongeren of begeleiders voor in de Huiswerkkamer. Voor ieder wat wils.”

Hoe word je voorbereid op het traject? 

“Eerst wordt een vrijwilliger bij ons uitgenodigd voor een kennismakingsgesprek. Vervolgens is er een training op ons kantoor, waar we praktische zaken uitleggen, met name met betrekking tot het gezin. Kinderen vinden het vaak heel erg leuk, maar ouders vinden het in eerste instantie altijd een beetje spannend. We proberen de vrijwilligers wat handvatten en tips mee te geven om hier op een goede manier mee om te gaan. 

De tweede trainingsbijeenkomst is in de bibliotheek en gaat over interactief voorlezen. Wat voor boeken zijn er allemaal, welke boeken passen bij welke leeftijd, et cetera. Ook worden hier veel leuke tips gegeven over het voorlezen zelf. Deze tweede bijeenkomst bevalt altijd heel erg, omdat er veel verschillende voorlezers van verschillende leeftijden zijn die elkaar kunnen adviseren en verhalen kunnen delen. Vooral in Leiden zien we een diverse groep van zowel studenten en werkenden als gepensioneerden.

Daarnaast krijgt elke vrijwilliger een coördinator toegewezen, die als contactpunt fungeert. Zo gaat de coördinator de eerste keer met de vrijwilliger mee om kennis te maken met het gezin en komt deze de tiende keer weer mee om te evalueren hoe het gaat, en de laatste keer om het samen met de vrijwilliger en het gezin feestelijk af te sluiten. De coördinator ondersteunt bij de praktische zaken en is het eerste aanspreekpunt als je ergens tegenaan loopt.”  

Nieuwsgierig geworden? Je kunt je via www.jesrijnland.nl of www.voorleesexpress.nl aanmelden als vrijwilliger. Wel enthousiast, maar heb je nog een aantal vragen? Stuur gerust een mail naar voorleesexpress@jesrijnland.nl of bel 071- 3420900. 

De favoriete boeken van….