Iedereen die richting het Lipsius-gebouw in Leiden loopt is er wel bekend mee: de tientallen krantenknipsels, satirische cartoons en oproepen die de ramen van het Doelencomplex aan de Cleveringa-plaats sieren. De boodschap is duidelijk: laat ons met rust. Protest heeft niks opgeleverd. De universiteit heeft de strijd gewonnen en gaat het Doelencomplex slopen. Ik ging in gesprek met enkele bewoners.

Het is een koude, regenachtige dag wanneer ik langs het Doelencomplex loop. De misère in de lucht valt duidelijk samen met de insteek van dit verhaal: droefenis. Althans, dat zijn op dat moment mijn verwachtingen. Hoe anders kunnen deze mensen reageren dan terneergeslagen, vol verdriet en verlies omdat zij als krakers hun woningen uit gemarcheerd worden. Ik loop een rondje rond het pand, en maak enkele foto’s. Achter de ramen zie ik dezelfde knipsels die ik al sinds het begin van mijn studententijd zie. De afgunst is duidelijk.

Het Doelencomplex is in 1984 gebouwd als initiatief van wethouder C.J.D. Waal, met als doel om de inwoners van Leiden en de universiteit dichter bij elkaar te brengen. Het is dan ook ironisch dat de huidige sloopplannen dat initiatief in gevaar brengen. Maar is dat wel zo?

Contact leggen

Ik klop op enkele deuren, en bel aan op vier adressen. Geen reactie. Een vrouw doet argwanend de deur open. Ik leg uit dat ik hier ben om een reportage te maken over de bewoners van het gedoemde Doelencomplex. Nee, zegt ze en gooit snel de deur dicht. Boodschap ontvangen. Na een kwartier aan te bellen zonder reacties, doet uiteindelijk dan toch iemand de deur open. De vrouw, op haar verzoek noem ik haar naam niet, hoort mij aan.

Na binnenkomst vraagt ze me nogmaals waarom ik hier nou precies ben, en wat mijn plannen zijn. Ik vertel dat ik een reportage maak over de inwoners van het Doelencomplex, om hun reacties te krijgen over het lot van hun woningen. We gaan zitten in haar pittoreske woonkamer, omringd door familiefoto’s en met uitzicht op haar groene tuin. Ik snap wel dat ze hier graag woont.

Wanneer ik vraag hoe lang ze hier al woont, krijg ik een verassend antwoord “Ik woon hier al vanaf het begin, sinds 1984.” Ze vertelt hoe haar kinderen hier met veel plezier zijn opgegroeid: “ze mochten in de kelders van het Lipsius spelen als het regende.” Mooie herinneringen dus, maar het mocht niet zo blijven. Enkele jaren terug kreeg ze een brief van de universiteit. Ze moest er uit. De grond waarop het Doelencomplex is gebouwd was opgekocht.

Tegemoetkoming

“Ik vind het bespottelijk dat ze 58 goede woningen weg willen halen omdat de universiteit zich krampachtig vasthoudt aan hun keuze” aldus de bewoonster. Ze begrijpt de keuze en de belangen van de universiteit, maar die staan volgens haar loodrecht tegenover die van de bewoners van het Doelencomplex. Ze noemt de beslissing om het pand te slopen “grof geweld”.

Toch wordt er wel aan de bewoners gedacht. Zodra de sloop begint, is de gemeente verantwoordelijk om vervangende woonruimte te vinden. Er is dus een sociaal plan, maar de zekerheid is ver te zoeken. “Er is nog geen sloopplan, en zolang er nog niet gesloopt wordt, gaat niemand verhuizen.” Hoewel ze zich neerlegt bij het besluit van de universiteit, blijft ze het oneens met de manier waarop is gehandeld. Volgens haar had de universiteit makkelijk ergens anders kunnen zoeken.  In hoeverre dat waar is, is niet helemaal bekend. Wanneer ze uiteindelijk zal moeten verhuizen, zal dat geregeld worden door de verantwoordelijke partijen. Ze zal zich zelf weinig moeten bekommeren over de praktische kant van de verhuizing. Desalniettemin is haar ontevredenheid tastbaar.

Vragen

De volgende bewoner met wie ik praat is een man van middelbare leeftijd. Ook hij, op zijn eigen verzoek, wil liever niet met naam vermeld worden. Hij denkt dat het nadelig zal zijn voor de nieuwe woning die hem aangeboden wordt wanneer hij er uit moet. Ook deze woning heeft een onderscheidend eigen karakter. Familiefoto’s, kunstwerken van kinderen en zelfgemaakte kleedjes sieren de ruimte, en creëren een warme sfeer. De man komt opgewekt over, en laat mij al snel merken dat hij zijn huiswerk heeft gedaan

Hij woont hier sinds enkele jaren samen met zijn vrouw nadat zijn zoon in Leiden besloot te studeren, en biedt een ander perspectief dan de andere bewoner die ik heb gesproken. “Dit complex is nog niet zo oud. Het functioneert prima, en het voldoet aan alle eisen. Dat moet dan plat.” Ik herken geen afgunst in zijn toon, maar verbazing. “Is het echt nodig? Er staan bij het Van der Werfpark allemaal grote panden leeg.” Zo noemt hij nog enkele andere panden die volgens hem prima gebruikt kunnen worden in plaats van het Doelencomplex.

Ik vraag hem hoe hij, als relatief-gezien een nieuwkomer, de situatie ziet: “Het lijkt geen gelijkwaardige relatie tussen de mensen en de universiteit. Dat geldt voornamelijk voor de mensen die hier al langer wonen.” Net als de vrouw die ik voor hem sprak, is ook hij weinig te spreken over de concrete verhuisplannen van de universiteit. Volgens hem is nog steeds niet duidelijk waar ze nou precies gaan wonen zodra ze uit hun woningen moeten. “Sommige panden moeten nog gebouwd worden.”

Mijn laatste vraag is hypothetisch. Wat had er volgens deze man anders moeten gebeuren? “Het is jammer dat de relatie tussen de universiteit, de gemeente en de bewoners zo is gaan schuren. Had dat niet anders gekund?” Volgens hem was meer transparantie over het zoekproces beter geweest. Hadden de bewoners van het Doelencomplex gezien dat er absoluut geen alternatief was, dan was er volgens hem minder animositeit geweest.

Toekomst

Ik probeer nog enkele andere mensen te spreken, maar het lijkt er op dat de meeste mensen geen zin hebben. Ik kijk door stoffige ramen naar lege woningen. De kans op nieuwe huurders is klein. Wie vertrekt, blijft weg. Al met al zijn de reacties die ik kreeg niet de reacties die ik had verwacht. Ik hoopte, misschien naïef, op losgebarsten emotievolle betogen. In plaats daarvan kreeg ik rationaliteit, en teleurgestelde maar onverschrokken mensen. Had ik de kans gekregen om met meerdere mensen te praten, had ik dat misschien wel gevonden. Ik merkte weinig woede jegens de universiteit. Ontevredenheid misschien, maar geen haat noch rancune. The deed is done zoals men zegt. Er is niks meer aan te veranderen, en daar hebben deze mensen zich bij neergelegd.