Wellicht heb je het ook meegekregen: op 26 maart postte de Universiteit Leiden een oproep op Facebook waarin studenten werden aangespoord om zich aan te melden als studentpedel. Vanwege het 444-jarige bestaan van de Universiteit Leiden kon de huidige pedel namelijk wel wat hulp gebruiken. Al gauw werd duidelijk dat het om een 1 aprilgrap ging, desalniettemin kwamen er toch ruim 150 reacties binnen met vele filmpjes waarin ‘Hora est! Hora est!’ werd geroepen. Maar wat doet een pedel nu eigenlijk precies, en wat is zijn functie binnen de universiteit? Erick van Zuylen (55) legt alle fijne kneepjes van het vak uit en vertelt wat zo leuk is aan het bestaan als pedel!

Van horeca naar pedel

Van Zuylen is sinds tien jaar custos en drie jaar pedel. Het beroep komt niet voor in het lijstje met veelvoorkomende banen. Hoe komt iemand bij zo’n baan terecht? “Thuis werd het gastheerschap er met de paplepel bij ingegoten. Daarna heb ik een klassieke horecaopleiding gedaan, en een horeca adviesbureau gehad waar ik onder andere lezingen gaf op het gebied van etiketten en omgangsvormen. Ik heb altijd al iets met mores en etiketten gehad. Dat bedrijf liep uiteindelijk niet helemaal zoals gehoopt en via via hoorde ik toen over een vacature in Leiden.” Hoewel er eerst wat twijfels waren ging Van Zuylen toch op gesprek, én met succes: “er was gelijk een klik.”

In het begin was Van Zuylen alleen nog verantwoordelijk voor alle horeca op het Rapenburg. Denk hierbij aan het Academiegebouw, het KOG, de Faculty Club en de oude universiteitsbibliotheek. Later werdèn enkele panden gerestaureerd en gekoppeld aan het Academiegebouw. Nu het epicentrum van de universiteit waar plechtige formaliteiten zoals promoties, afstuderen, Koninklijke en buitenlandse bezoeken plaatsvinden. Vervolgens werd hij gevraagd om de staf over te nemen en de rol van pedel op zich te nemen.

Tradities en gebruiken

Als pedel heb je een publieke rol. “Je bent een soort publiek bezit. Iedereen herkent je, daar moet je tegen kunnen. Daarnaast moet je overgewicht uitstralen. Naast een publiek figuur ben je ook een steun en toeverlaat voor de kandidaten die hun promoties en afstuderen aangaan.” Er komt meer bij kijken dan op het eerste oog lijkt.

Bij het begeleiden van formaliteiten als promoties, oratie, afscheidscolleges en afstuderen horen veel tradities. “Degene die gaat promoveren kleedt zich in een mooi rokkostuum met een zwart vest, witte strik en zwarte lakschoenen. De gepromoveerde wordt ontvangen en krijgt een watertje en een mintje. Als ze heel zenuwachtig zijn krijgen ze een kleine jenever. (gebeurt wel eens) Dan worden ze toegesproken over hoe de ceremonie verloopt. De rector magnificus stelt zich voor aan de kandidaat, dit is niet altijd Stolker. Dat laat zijn agenda niet toe, dus zijn het Prorectoren. Samen vertrekken ze naar de senaatskamer of het grote oratorium. De commissie wordt voorgesteld en dan gaat de verdediging van start. Na exact drie kwartier is het ‘Hora est’. Dan trekt de commissie zich terug voor beraad en wordt het diploma getekend.” Naast alle formaliteiten begeleid je als pedel de kandidaten uitvoerig. “Het is heel bijzonder. Er zijn soms ook momenten van ontlading dat mensen zich helemaal laten gaan en dat is heel mooi om bij te zijn. Je bent er écht voor degene die op dat moment gaat promoveren of oreren.”

Hora est! in stijl

Een ander groot en belangrijk onderdeel van het pedel-leven is de outfit. Daar komt meer bij kijken dan een mooie toga. Zo is de pedellenstaf heel speciaal . “In 1650 zijn er twee gemaakt en daar werken wij nog iedere dag mee. Dat is echt heel bijzonder. We moeten ‘m niet te veel poetsen, dan houd je er niets van over. Op hoogtij dagen zoals met de Dies Natalis pakken we ‘m heel voorzichtig aan.” Verder heeft elke universiteit een eigen togalijn. “Hier is het een wit overhemd met een zwarte das. Utrecht heeft zwart met allemaal bandjes en Maastricht heeft een rode.” Op deze manier kan men laten zien welke universiteit de hoogleraar vertegenwoordigt. “Het is bijvoorbeeld zo dat wanneer je hoogleraar bent in Leiden, en je krijgt een aanstelling in Amsterdam, dan spreek je de oratie uit in de toga van Amsterdam om vervolgens de toga van Leiden te laten zien. Dit doe je om aan te tonen dat je eerste aanstelling in Leiden was. Die blijf je altijd dragen.” Er zit een hele symboliek achter het pak dat al eeuwen zo gedragen wordt.

Als pedel krijg je te maken met veel tradities en gebruiken. Je bent er niet alleen om te zorgen dat alles in goede banen geleid wordt, maar je ondersteunt ook de studenten, promovendus of hoogleraar en steekt ze een hart onder de riem wanneer de druk te veel wordt. Van Zuylen zit nu zo’n tien jaar in het vak. Zijn voorganger heeft 28 jaar als pedel gewerkt. Na een rekensommetje met zijn collega’s kwam Van Zuylen tot de conclusie dat hij zeker zo’n 8500 keer ‘Hora est!’ geroepen heeft. Dat aantal heeft Van Zuylen nog niet bereikt, maar “ik hoop dat ik dit aantal ook ooit mag bereiken!”